जुम्लामा साउने संक्रान्ति घरघरमा राँकाे बालेर मनाइएकाे छ। हरेक वर्ष साउन १ गते झिसमिसेमा जुम्लाका गाउँ बस्ती राँकाे बालेर झिलिमिलि हुन्छन् । परम्परागत चाडपर्वका रुपमा स्थापित साउने संक्रान्ति जुम्लाकाे विशेष पर्व हाे। प्रत्येक घरका छतमा राँकाे बाल्ने र लुताे फाल्ने परम्परालाई निरन्तरता दिइएकाे चन्दनाथ नगर पालीका १० का अबिनाश चैलागाई ले बताएका छन ।
संक्रान्तिका दिन छिमेकि गाउँका मानिसहरुलाई गाली गर्ने परम्परा रहेकाे स्थानीय चैलागाई लृ बताए।
रोग व्यादी सबै जावस भन्ने कामना अनुसार राँको बाल्ने चलन जुम्ला सहित कर्णाली क्षेत्रमा रहेको छ । आज साउन १ गते नेपाली भाषाको उद्गम स्थल सिंजा सहित सबै दरा(क्षेत्र) मा राँको बालेर साउने सक्रान्ति मनाईएको हो ।
संस्कृतिले एक फरक सभ्यता र उदाहरण स्थापितगर्दै आएको छ । राँको बाली सकेपछि बनाईएका विभिन्न प्रकारका परिकारहरु खाने प्रचलन पनि छ ।
राँको बाल्ने समयमा दमाहा, ताल समेत बजाउने चलन छ।घरघरमा एक साथ आगाेकाे राँकाे बल्दा दृश्य निकै राेचक र सुन्दर देखिने अर्का स्थानीय रमेश चैलागाई ले बताए ।
बिक्रम सम्बतको पात्रो अनुसार साउन महिनाको पहिलो दिनलाई साउने संक्रान्ति भनिन्छ । ज्याेतिष शास्त्र अनुसार सौरमासका हिसाबले साउने संक्रान्तिदेखि सुर्य कर्कट राशिमा प्रवेश गर्ने हुनाले यस दिनलाई ‘कर्कट संक्रान्ति’ पनि भनिएको हो ।